آلبومین یکی از مهم‌ترین پروتئین‌های خون است که در بخش پلاسمای خون نقش حیاتی دارد. این ماده در تنظیم فشار اسمزی، انتقال هورمون‌ها، داروها و مواد مغذی عملکرد کلیدی دارد.
زمانی که سطح آلبومین در خون کاهش پیدا کند، بدن با مشکلاتی مانند ورم عمومی، اختلال در عملکرد کبد یا کلیه و کاهش توانایی بدن در حفظ مایعات درون عروق مواجه میشود. در چنین شرایطی پزشکان از سرم آلبومین تزریقی استفاده می‌کنند تا تعادل بدن بازگردد.
در این مطلب از سایت تدسا طب به‌صورت جامع تمام جنبه‌های مرتبط با آلبومین شامل انواع، موارد مصرف، عوارض، نحوه تزریق در منزل و شرایط نگهداری بررسی میشود. برای کسب اطلاعات بیشتر همراه ما باشید.
سرم آلبومین چیست؟
آلبومین پروتئینی است که در کبد ساخته میشود و بیش از نیمی از پروتئین‌های پلاسمای خون را تشکیل میدهد. این پروتئین وظیفه دارد فشار اسمزی کلوئیدی را در خون حفظ کند؛ به عبارت ساده‌تر، از خروج بیش‌ازحد مایعات از رگ‌ها به بافتها جلوگیری می‌کند.
وقتی سطح آلبومین در خون کاهش می‌یابد (هیپوآلبومینمی)، مایعات از رگ‌ها خارج شده و در بافتها جمع می‌شوند که به شکل ورم در اندام‌ها یا شکم دیده میشود. در چنین شرایطی، تزریق سرم آلبومین به بازگرداندن تعادل مایعات کمک می‌کند.
غلظت‌های دارویی سرم آلبومین
سرم آلبومین در اشکال و غلظت‌های مختلفی تولید میشود که هرکدام کاربرد ویژه‌ای دارند. برای آشنایی بیشتر شما به انواع سرم آلبومین و کاربرد آن‌ها می‌پردازیم:
آلبومین ۵ درصد
این محلول برای جایگزینی حجم خون در موارد کاهش حجم شدید مانند شوک یا خونریزی استفاده میشود. غلظت پایین‌تر به معنای حجم بیشتر مایع تزریق‌شده است، بنابراین در مواردی که نیاز به پرکردن عروق وجود دارد، آلبومین ۵ درصد انتخاب مناسبی است.
سرم آلبومین ۲۰ درصد
این غلظت برای افزایش سریع سطح آلبومین خون کاربرد دارد. در شرایطی مثل سندرم نفروتیک، سوختگی‌ها یا آسیت ناشی از نارسایی کبدی، تزریق آلبومین ۲۰ درصد توصیه میشود.
آلبومین ۲۵ درصد
غلظتی بالاتر از آلبومین ۲۰ درصد است که برای افزایش فشار اسمزی در بیماران با ادم شدید یا آسیت‌های مقاوم استفاده میشود. به دلیل غلظت بالا، حجم کمتری از محلول تزریق میشود ولی اثر قوی‌تری در انتقال مایعات از بافتها به داخل عروق دارد.
موارد مصرف سرم آلبومین
این دارو به دلیل نقش کلیدی در تنظیم فشار اسمزی و انتقال مواد در خون، در درمان شرایطی که با کاهش حجم مایعات، افت سطح پروتئین‌های پلاسما یا بروز ادم شدید همراه هستند اهمیت پیدا می‌کند.
پزشکان در بخش‌های اورژانس، مراقبت‌های ویژه، جراحی و حتی درمان‌های خانگی از سرم آلبومین بهعنوان یکی از ابزارهای حیاتی برای حفظ تعادل همودینامیک و جلوگیری از عوارض جدی استفاده می‌کنند. از کاربردهای سرم آلبومین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
هیپوآلبومینمی
در بیماران بستری در بخش مراقبت ویژه که دچار کاهش شدید آلبومین خون می‌شوند، تزریق این سرم با جایگزینی پروتئین از دست‌رفته باعث بازگشت فشار اسمزی و جلوگیری از نشت مایعات به بافتها می‌گردد. این اقدام به کاهش ورم و بهبود ثبات گردش خون کمک می‌کند.
هیپوولمی
در کاهش شدید حجم خون ناشی از خونریزی یا شوک، آلبومین با افزایش حجم داخل عروقی فشار خون را بالا برده و گردش خون حیاتی را پایدار می‌کند. این اثر به بهبود اکسیژن‌رسانی به اندام‌ها منجر میشود.
نارسایی کبدی و آسیت
در بیماران مبتلا به سیروز کبدی، تجمع مایع در شکم خطرناک است. آلبومین با افزایش فشار کلوئیدی پلاسما، مایعات را از حفره شکمی به جریان خون بازمی‌گرداند و بروز عوارضی مانند عفونت صفاق را کاهش میدهد.
سوختگی‌ها
در سوختگی‌های وسیع، از دست دادن پلاسما باعث افت حجم خون میشود. تزریق آلبومین این حجم ازدست‌رفته را جبران کرده و از بروز شوک و نارسایی ارگان‌ها پیشگیری می‌کند.
دیالیز
بیماران دیالیزی اغلب با تغییرات ناگهانی در حجم مایعات مواجه می‌شوند. آلبومین به تثبیت فشار خون و جلوگیری از افت شدید آن کمک کرده و تعادل مایعات بدن را حفظ می‌کند.
سندرم تحریک بیش از حد تخمدان
این عارضه ناشی از درمان ناباروری باعث تجمع مایعات در شکم میشود. آلبومین با افزایش فشار داخل عروقی، مایعات اضافی را به خون بازمی‌گرداند و علائم بیمار را کاهش میدهد.
پیوند اعضا
در عمل‌های سنگین مثل پیوند قلب یا ریه، بیماران به حجم خون پایدار و کنترل دقیق مایعات نیاز دارند. تزریق آلبومین شرایط همودینامیک را تثبیت کرده و از آسیب به اندام پیوندی جلوگیری می‌کند.
بیماری همولیتیک نوزادان
در این بیماری، تخریب گلبول‌های قرمز باعث افزایش بیلی‌روبین میشود. آلبومین با اتصال به بیلی‌روبین در خون، آن را غیرفعال کرده و از ورودش به مغز نوزاد جلوگیری می‌کند که نقش حیاتی در پیشگیری از آسیب عصبی دارد.
فواید سرم آلبومین
آلبومین بهعنوان یکی از اصلی‌ترین پروتئین‌های پلاسما نه‌تنها در ساختار خون نقش دارد، بلکه مستقیماً بر پایداری همودینامیک و عملکرد اندام‌های حیاتی اثر می‌گذارد. استفاده از سرم آلبومین در درمان‌های بیمارستانی و خانگی زمانی ارزشمند است که بدانیم این دارو چه مزایایی برای بیمار ایجاد می‌کند و چرا انتخاب آن اهمیت دارد. مهم‌ترین فواید تزریق این سرم به شرح زیر است:
حفظ فشار اسمزی کلوئیدی
آلبومین با ایجاد فشار اسمزی کلوئیدی، مانع خروج غیرطبیعی مایعات از رگ‌ها به بافتها میشود. این ویژگی در بیمارانی که سطح آلبومین خونشان پایین است از ایجاد ورم و افت فشار جلوگیری کرده و تعادل مایعات بدن را حفظ می‌کند.
انتقال داروها و هورمون‌ها
مولکول‌های آلبومین به داروها و هورمون‌های در گردش خون متصل می‌شوند و آن‌ها را به بافت‌های هدف منتقل می‌کنند. این عملکرد سبب پایداری بیشتر داروها در بدن، بهبود جذب و تنظیم دقیق‌تر فعالیت‌های هورمونی میشود.
کاهش ورم و ادم
در شرایطی مانند نارسایی کبد یا کلیه که مایعات در بافتها تجمع می‌یابند، تزریق آلبومین کمک می‌کند این مایعات به درون عروق بازگردند. این اثر باعث کاهش تورم اندام‌ها و بهبود عملکرد ارگان‌های حیاتی مانند ریه‌ها میشود.
حمایت از بیماران بحرانی
بیمارانی که در بخش مراقبت‌های ویژه بستری هستند اغلب با بی‌ثباتی شدید گردش خون روبه‌رو می‌شوند. آلبومین با تثبیت حجم خون و افزایش فشار داخل عروقی، شرایط بالینی بیمار را پایدارتر کرده و امکان اجرای سایر درمان‌ها را فراهم می‌سازد.
نحوه و مقدار مصرف سرم آلبومین
تزریق سرم آلبومین باید با دقت و تحت نظر پزشک انجام شود، زیرا انتخاب غلظت مناسب و سرعت انفیوژن نقش مهمی در اثربخشی و جلوگیری از عوارض دارد. هرگونه خطا در مقدار مصرف یا روش تزریق می‌تواند تعادل مایعات بدن را بر هم بزند و به بروز مشکلات قلبی یا کلیوی منجر شود. نکات مهم در مصرف این دارو به شرح زیر است:
- نحوه تزریق: آلبومین به‌صورت وریدی و طی مدت‌زمان مشخص تزریق میشود. تزریق سریع می‌تواند منجر به افزایش ناگهانی فشار خون یا مشکلات قلبی شود.
- مقدار مصرف در بزرگسالان: بسته به وضعیت بیمار بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی‌لیتر آلبومین ۲۰ درصد یا بیشتر توصیه میشود.
- مقدار مصرف در کودکان: دوز به‌صورت وزنی محاسبه میشود و به‌طور معمول ۱ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است.
- مدت‌زمان تزریق: هر دوز باید در طول چند ساعت و با مانیتورینگ علائم حیاتی تزریق شود.
تزریق سرم آلبومین در منزل
یکی از خدماتی که برای بیماران مزمن یا ناتوان اهمیت دارد، انجام تزریق سرم در محیط خانه است. البته برای تزریق این سرم در منزل باید نکات و موارد مهمی را در نظر داشت. برخی از این نکات عبارت‌اند از:
- شرایط و تجهیزات لازم: ست انفیوژن اختصاصی، پمپ تزریق، کاتتر و تجهیزات استریل.
- انجام توسط پرستار حرفه‌ای: فقط پرستاران آموزش‌دیده مجاز به تزریق آلبومین هستند.
- مانیتورینگ علائم حیاتی: در طول تزریق فشار خون، ضربان قلب و سطح اکسیژن خون باید کنترل شود.
- مزایا: راحتی بیمار، کاهش نیاز به بستری در بیمارستان و جلوگیری از عفونت‌های بیمارستانی.
چنانچه به خدمات تزریق سرم در منزل تهران نیاز دارید می‌توانید از خدمات پرستاری در منزل تدسا طب استفاده نمایید.
عوارض سرم آلبومین
عوارض شایع
- واکنش‌های خفیف پوستی: کهیر، قرمزی یا خارش در محل تزریق.
- علائم عمومی: تب خفیف، لرز و احساس گرگرفتگی که معمولاً موقتی هستند.
- تغییرات خفیف در فشار خون: افت یا افزایش محدود فشار خون در زمان تزریق.
- تهوع و سرگیجه: ناشی از تغییر ناگهانی در حجم مایعات گردش خون.
عوارض جدی
- واکنش آنافیلاکسی: واکنش آلرژیک شدید با علائمی مثل تنگی نفس، افت شدید فشار خون و تورم صورت یا زبان. این وضعیت اورژانسی است و نیاز به اقدام فوری دارد.
- اختلالات قلبی–ریوی: در بیماران با نارسایی قلبی، ورود حجم زیاد آلبومین می‌تواند باعث تشدید تنگی نفس یا ادم ریوی شود.
- افزایش بیش از حد حجم خون: تزریق دوز بالا بدون پایش کافی، خطر فشار خون بالا یا فشار روی کلیه‌ها را ایجاد می‌کند.
- اختلالات انعقادی: تغییر ناگهانی غلظت پلاسما می‌تواند بر سیستم انعقاد خون اثر بگذارد.
موارد هشدار و احتیاطات
- همیشه باید نمونه اولیه از سرم قبل از تزریق بررسی شود تا کدورت یا تغییر رنگ نداشته باشد.
- تزریق سریع یا حجم زیاد در مدت کوتاه ممنوع است.
- بیماران مسن و کسانی که سابقه بیماری قلبی دارند، باید با دوزهای کمتر و تحت مانیتورینگ نزدیک درمان شوند.
به نقل از سایت معتبر mayoclinic.org:
این دارو ممکن است باعث یک واکنش آلرژیک جدی به نام آنافیلاکسی شود که تهدید کننده زندگی است و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. در صورت بروز بثورات پوستی، خارش، گرفتگی صدا، مشکل در تنفس یا بلع، یا هرگونه تورم دست‌ها، صورت یا دهان پس از دریافت این دارو، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
موارد منع مصرف سرم آلبومین
تجویز سرم آلبومین بدون در نظر گرفتن شرایط بالینی بیمار می‌تواند خطرات جدی به همراه داشته باشد. توجه به موارد منع مصرف اهمیت زیادی دارد زیرا در برخی بیماران تزریق این دارو نه‌تنها کمکی به بهبود وضعیت نمی‌کند، بلکه ممکن است منجر به عوارض قلبی، کلیوی یا واکنش‌های حساسیتی شدید شود.
به همین دلیل، آشنایی با این موارد برای پزشک و پرستار ضروری است. موارد منع مصرف عبارت‌اند از:
حساسیت به آلبومین انسانی یا فرآورده‌های خونی
در بیماران با سابقه واکنش آلرژیک به پروتئین‌های انسانی یا فرآورده‌های خونی، تزریق آلبومین می‌تواند منجر به بروز آنافیلاکسی و شوک شدید شود.
نارسایی قلبی پیشرفته
در این گروه بیماران، تزریق آلبومین با افزایش ناگهانی حجم داخل عروقی می‌تواند ادم ریوی، افزایش فشار و بدتر شدن عملکرد قلب را به دنبال داشته باشد.
فشار خون بسیار بالا
ورود سریع حجم پروتئینی متمرکز به گردش خون در بیماران با فشار خون کنترل‌نشده، خطر بحران هیپرتانسیو و آسیب به اندام‌های حیاتی را افزایش میدهد.
کم‌آبی شدید
در شرایط دهیدراتاسیون شدید، عروق خالی از مایعات قادر به تحمل فشار اسمزی آلبومین نیستند و تزریق مستقیم ممکن است باعث اختلال همودینامیک شود؛ در این حالت ابتدا مایعات کریستالوئید باید جایگزین شوند.
سرم آلبومین در دوران بارداری و شیردهی
پزشکان در دوران بارداری تنها زمانی آلبومین تجویز می‌کنند که نیاز حیاتی وجود داشته باشد. آلبومین انسانی محصولی طبیعی است و به همین دلیل خطرات آن نسبت به بسیاری از داروهای شیمیایی کمتر است، اما همچنان پایش دقیق ضروری است.
- در بارداری: در برخی موارد مانند پره‌اکلامپسی یا آسیت شدید مادر، تجویز آلبومین ضروری است. باید فشار خون، عملکرد کلیه و وضعیت جنین حین تزریق کنترل شود.
- در شیردهی: آلبومین به مقدار ناچیزی وارد شیر مادر میشود و تاکنون گزارشی از عوارض در نوزادان شیرخوار منتشر نشده است، اما تصمیم نهایی با پزشک است.
شرایط نگهداری سرم آلبومین
شرایط نگهداری صحیح سرم آلبومین اهمیت زیادی در حفظ کارایی و ایمنی این دارو دارد. کوچک‌ترین تغییر در دما یا روش حمل‌ونقل می‌تواند ساختار پروتئینی آلبومین را دچار آسیب کند و در نهایت اثربخشی آن را کاهش دهد. به همین دلیل رعایت استانداردهای نگهداری برای پرسنل درمانی و بیماران ضروری است.
آیا آلبومین داروی یخچالی است؟
بله. ویال‌های آلبومین باید در دمای یخچال یعنی بین ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد نگهداری شوند. قرار گرفتن دارو در دمای بالاتر منجر به کاهش پایداری و تغییر خواص پروتئینی میشود و انجماد آن نیز به دلیل تخریب زنجیره‌های پروتئینی به‌شدت ممنوع است.
مدت زمان ماندگاری آلبومین
معمولاً تاریخ انقضای سرم آلبومین بین ۳ تا ۴ سال پس از تولید درج میشود. این مدت فقط در صورتی معتبر است که ویال در شرایط دمایی استاندارد نگهداری شود. هرگونه نگهداری خارج از یخچال می‌تواند باعث کاهش عمر مفید و حتی غیرقابل استفاده شدن دارو شود.
آیا می‌توان ویال بازشده آلبومین را دوباره مصرف کرد؟
خیر. ویال آلبومین پس از باز شدن باید بلافاصله مصرف شود، زیرا هر تماس با محیط خارجی احتمال آلودگی میکروبی را بالا می‌برد. باقی‌مانده ویال حتی در صورت قرار دادن در یخچال نیز قابل استفاده مجدد نیست و باید دور ریخته شود.
شیوۀ صحیح حمل و نقل آلبومین
انتقال سرم آلبومین باید در شرایط زنجیره سرد صورت گیرد؛ یعنی از لحظه خروج از کارخانه تا رسیدن به بیمارستان یا منزل بیمار، دارو در محدوده دمایی مشخص حمل شود. هرگونه شکست در این زنجیره دمایی می‌تواند کیفیت و ایمنی دارو را به خطر بیندازد.
قیمت و نحوه تهیه سرم آلبومین
آلبومین یکی از فرآورده‌های خونی ارزشمند است و قیمت بالایی دارد.
- قیمت: به غلظت، شرکت تولیدکننده و سیاست‌های دارویی کشور بستگی دارد. آلبومین ۲۰ و ۲۵ درصد معمولاً گران‌تر از نوع ۵ درصد است.
- تهیه دارو: این دارو تنها از داروخانه‌های بیمارستانی و مراکز مجاز قابل تهیه است. فروش آزاد آن در داروخانه‌های عمومی محدود است.
- تزریق در منزل: بسیاری از مراکز خدمات پرستاری و درمانی مانند تدسا طب امکان تهیه سرم و انجام تزریق در منزل را فراهم کرده‌اند.
جمع‌بندی و نکات مهم
سرم آلبومین یکی از پرکاربردترین فرآورده‌های خونی است که برای درمان شرایطی مثل هیپوآلبومینمی، نارسایی کبدی، سوختگی‌ها و شوک مورد استفاده قرار می‌گیرد. انواع مختلف آن شامل آلبومین ۵ درصد، ۲۰ درصد و ۲۵ درصد در بازار موجود است و انتخاب نوع مناسب به وضعیت بیمار بستگی دارد.
تزریق این دارو همیشه باید تحت نظر پزشک و توسط پرستار حرفه‌ای انجام شود، چه در بیمارستان و چه در منزل. آگاهی از عوارض احتمالی، موارد منع مصرف، شرایط نگهداری و مراقبت‌های حین تزریق اهمیت زیادی دارد.
در نهایت، استفاده صحیح از این دارو می‌تواند جان بیماران را نجات دهد و کیفیت زندگی آن‌ها را به شکل قابل توجهی بهبود بخشد. مراکزی مانند تدسا طب با ارائه خدمات تزریق سرم آلبومین در منزل، این امکان را فراهم کرده‌اند که بیماران بدون نیاز به بستری طولانی‌مدت، درمان مورد نیاز خود را در محیطی امن و آرام دریافت کنند.
