آنفولانزا یک بیماری فصلی است که هر ساله میلیون‌ها نفر را در سراسر دنیا گرفتار می‌کند و در گروه‌های پرخطر می‌تواند پیامدهای شدیدی به‌جا بگذارد. هر بار که فصل سرما از راه می‌رسد، بسیاری از افراد درگیر پرسشی تکراری می‌شوند: واکسن آنفولانزا لازم است یا خیر؟
پاسخ به این پرسش ساده نیست و نیاز به بررسی علمی، تجربه‌های بالینی و مقایسه شرایط فردی دارد. نکته مهم این است که اغلب مردم زمانی به فکر تزریق می‌افتند که علائم بیماری ظاهر شده و در آن مقطع تزریق واکسن آنفولانزا دیگر چندان موثر نیست.
در نتیجه کسب آگاهی از زمان مناسب تزریق و شناخت دقیق گروه‌هایی که نیاز بیشتری به واکسن دارند اهمیت دارد.
واکسن آنفولانزا چیست و چرا باید بزنیم؟
واکسن آنفولانزا نوعی واکسن غیرفعال یا نوترکیب است که حاوی آنتی‌ژن‌های ویروس‌های رایج هر فصل می‌شود. این آنتی‌ژن‌ها بدن را تحریک می‌کنند تا پاسخ ایمنی ایجاد کرده و در صورت مواجهه با ویروس واقعی، دفاع موثرتری داشته باشد.
خلاف باور عمومی، تزریق واکسن به معنای جلوگیری کامل از ابتلا نیست، بلکه شدت بیماری، مدت زمان درگیری و احتمال بستری شدن را به شکل قابل توجهی کاهش می‌دهد. مطالعات سازمان جهانی بهداشت نشان داده‌اند که در سالمندان و بیماران مزمن، تزریق سالانه واکسن تا حدود ۶۰ درصد از موارد بستری مرتبط با آنفولانزا جلوگیری کرده است.
به نقل از وب‌سایت معتبر rivm.nl واکسن آنفولانزا بسیار بی‌خطر است. سال‌هاست که این واکسن به افراد زیادی تزریق می‌شود. البته تزریق واکسن گاهی با عوارض خفیفی همراه است که بعد از چند روز کامل رفع می‌شوند. در ادامه هر آنچه دربارۀ این واکسن و زمان تزریق لازم است بدانید، برایتان شرح می‌دهیم.
بهترین زمان تزریق واکسن آنفولانزا
زمان‌بندی در تزریق واکسن اهمیت بالایی دارد. سیستم ایمنی برای تولید آنتی‌بادی مؤثر حدود دو تا سه هفته زمان نیاز دارد و به همین دلیل توصیه می‌شود که افراد از نیمه شهریور تا اواخر مهر واکسن را دریافت کنند.
این بازه زمانی باعث می‌شود بدن پیش از شروع فصل شیوع ویروس آمادگی لازم را داشته باشد. اگر کسی پس از مهرماه به تزریق اقدام کند، همچنان از مزایای این واکسن بهره‌مند می‌شود، اما هر چه دیرتر واکسن زده شود، فرصت ایجاد ایمنی قبل از شروع پیک بیماری کمتر خواهد بود.
چه کسانی حتماً باید واکسن آنفولانزا بزنند؟
آنفولانزا برای بسیاری از افراد تنها یک بیماری چندروزه با تب و بدن‌درد است، اما در گروه‌های آسیب‌پذیر می‌تواند به ذات‌الریه، بستری طولانی یا حتی مرگ منجر شود. واکسن سالانه آنفولانزا با تحریک ایمنی اختصاصی، نقش کلیدی در کاهش این خطرات دارد. گروه‌های زیر در اولویت تزریق هستند:
کودکان زیر ۵ سال
دستگاه ایمنی کودکان در سال‌های ابتدایی زندگی هنوز در حال تکامل است و توانایی کافی برای مقابله با ویروس‌های مهاجم را ندارد. ابتلا به آنفولانزا در این گروه می‌تواند به سرعت منجر به التهاب ریه، کم‌آبی بدن یا تشنج ناشی از تب شود. واکسیناسیون سالانه خطر بستری در بیمارستان را به شکل قابل توجهی کاهش می‌دهد.
سالمندان بالای ۶۵ سال
با افزایش سن، تولید آنتی‌بادی و فعالیت سلول‌های T کاهش پیدا می‌کند. همین موضوع باعث می‌شود که سالمندان پس از تماس با ویروس آنفولانزا بیشتر دچار عوارضی مانند نارسایی قلبی یا نارسایی تنفسی شوند. مطالعات نشان داده‌اند تزریق واکسن در این گروه تا ۶۰٪ از مرگ‌ومیر ناشی از آنفولانزا پیشگیری می‌کند.
زنان باردار
تغییرات هورمونی و افزایش بار متابولیک بدن در دوران بارداری، سیستم ایمنی مادر را حساس‌تر می‌کند. آنفولانزا در این شرایط می‌تواند منجر به زایمان زودرس، وزن پایین نوزاد و بستری در بخش مراقبت ویژه شود. واکسن علاوه بر حفاظت از مادر، آنتی‌بادی‌های محافظتی را از طریق جفت به جنین منتقل می‌کند و نوزاد را در ماه‌های اول زندگی نیز پوشش می‌دهد.
بیماران قلبی و ریوی
کسانی که سابقه بیماری‌هایی مانند نارسایی قلبی، آسم یا COPD دارند، در اثر ابتلا به آنفولانزا بیشتر در معرض حمله قلبی یا تشدید تنگی‌نفس قرار می‌گیرند. واکسیناسیون در این افراد از بروز عوارضی مانند بستری در بخش مراقبت ویژه جلوگیری می‌کند.
بیماران مبتلا به دیابت یا نقص ایمنی
دیابت کنترل نشده دفاع طبیعی بدن را کاهش داده و بهبود بیماری‌های عفونی را کند می‌کند. افراد با نقص ایمنی (به دلیل بیماری یا داروهای سرکوب‌کننده ایمنی) نیز قادر به مقابله مؤثر با ویروس نیستند. واکسن در این گروه‌ها به‌عنوان یک لایه حفاظتی ضروری مطرح است.
کارکنان حوزه سلامت
پزشکان، پرستاران و سایر کارکنانی که روزانه با بیماران متعدد در تماس هستند، در معرض بالای ابتلا و انتقال ویروس قرار دارند. واکسیناسیون منظم آن‌ها علاوه بر محافظت شخصی، مانع انتقال ویروس به بیماران بستری یا مراجعین می‌شود و نقش حیاتی در کنترل چرخه انتقال دارد.
چه کسانی نباید واکسن آنفولانزا بزنند؟
هرچند واکسن آنفولانزا به‌طور کلی ایمن است، اما در برخی شرایط خاص تزریق باید به تعویق افتاده یا تنها با نظر پزشک انجام شود. افرادی که دارای شرایط زیر هستند، ممنوعیت تزریق واکسن آنفولانزا برایشان وجود دارد:
افراد با سابقه واکنش آلرژیک شدید به واکسن
کسانی که پس از تزریق دوز قبلی دچار واکنش آنافیلاکتیک یا علائمی مانند تنگی نفس، کهیر گسترده یا افت فشار خون شده‌اند، نباید بدون ارزیابی تخصصی واکسن دریافت کنند. این واکنش‌ها گرچه بسیار نادرند، اما می‌توانند تهدیدکننده حیات باشند.
افراد حساس به ترکیبات خاص واکسن
برخی واکسن‌ها با پایه پروتئین تخم‌مرغ تولید می‌شوند و در کسانی که آلرژی شدید به تخم‌مرغ دارند، تزریق می‌تواند خطرناک باشد. در این افراد باید از واکسن‌های فاقد پروتئین تخم‌مرغ یا جایگزین‌های مناسب استفاده شود.
افراد مبتلا به تب بالا یا بیماری حاد تنفسی
زمانی که بدن درگیر یک عفونت فعال همراه با تب است، واکسن پاسخ ایمنی مطلوبی ایجاد نمی‌کند. در این شرایط توصیه می‌شود تزریق تا زمان بهبود کامل علائم به تعویق بیفتد تا اثر واکسن به حداکثر برسد.
بیماران با سابقه سندرم گیلن‌باره (GBS)
سندرم گیلن‌باره یک بیماری عصبی نادر است که پس از عفونت یا در موارد معدود پس از واکسیناسیون رخ داده است. افرادی که پیش‌تر به این سندرم مبتلا شده‌اند، تنها تحت نظر پزشک متخصص و پس از بررسی دقیق باید واکسن دریافت کنند.
باورهای غلط درباره واکسن آنفولانزا
یکی از رایج‌ترین تصورات این است که واکسن آنفولانزا مانع کامل ابتلا می‌شود، در حالی که هیچ واکسنی در دنیا چنین عملکردی ندارد.
واکسن تنها شدت و پیامدهای بیماری را کاهش می‌دهد. باور نادرست دیگر این است که واکسن خود باعث ابتلا به آنفولانزا می‌شود، در حالی که واکسن‌های مورد استفاده حاوی ویروس غیرفعال هستند و امکان تکثیر در بدن ندارند.
همچنین برخی افراد فکر می‌کنند یک بار تزریق در طول زندگی کافی است، در صورتی که سویه‌های ویروس هر سال تغییر می‌کنند و به همین دلیل واکسیناسیون باید سالانه تکرار شود.
انواع واکسن آنفولانزا در ایران
واکسن آنفولانزا در ایران از منابع مختلف داخلی و خارجی تأمین می‌شود و هر سال بر اساس سویه‌های رایج به‌روز می‌شوند. در ادامه به بررسی مدل‌های موجود از جمله واکسن‌های فرانسوی، هلندی و ایرانی می‌پردازیم تا انتخاب آگاهانه‌تری داشته باشید.
واکسن آنفولانزا هلندی
واکسن‌های وارداتی که از کشور هلند در سال‌های اخیر وارد بازار ایران شده‌اند و با نام اینفلوواک شناخته می‌شوند به دلیل کیفیت تولید مناسب مورد توجه قرار گرفته‌اند. این واکسن‌ها بر اساس فرمولاسیون سازمان جهانی بهداشت به‌روزرسانی می‌شوند و در مطالعات بالینی اثربخشی بالایی داشته‌اند.
واکسن آنفولانزا فرانسوی
واکسن‌های فرانسوی از برندهای قدیمی و شناخته‌شده در ایران هستند. بسیاری از پزشکان و داروسازان به دلیل تجربه طولانی با این واکسن‌ها اعتماد بالایی به آن دارند. تولید با استانداردهای اتحادیه اروپا و سابقه چندین دهه عرضه جهانی از ویژگی‌های مهم این واکسن است که در ایران با نام واکسی‌گریپ شناخته می‌شوند.
تفاوت واکسن آنفولانزا هلندی و فرانسوی
از نظر ساختار و میزان اثربخشی تفاوت چشمگیری میان این دو وجود ندارد. هر دو با هدف پوشش سویه‌های رایج سال طراحی می‌شوند و پاسخ ایمنی مشابهی ایجاد می‌کنند. تفاوت اصلی بیشتر در نام تجاری، سابقه برند و میزان دسترسی در داروخانه‌ها دیده می‌شود.
واکسن آنفولانزا ایرانی
در سال‌های اخیر برخی مراکز داروسازی داخلی نیز اقدام به تولید واکسن آنفولانزا کرده‌اند. این واکسن‌ها معمولاً با همکاری شرکت‌های بین‌المللی یا تحت لیسانس تولید می‌شوند و در دسترس بودن آن‌ها به همراه قیمت مناسب‌تر نسبت به نمومه‌های خارجی برای بسیاری از خانواده‌ها یک مزیت محسوب می‌شود.
درحال حاضر در بازار واکسن آنفولانزا ایرانی با نام تجاری فلوگارد عرضه می‌شود.
واکسن آنفولانزا برای گروه‌های خاص
برخی افراد در برابر آنفولانزا آسیب‌پذیری بیشتری دارند و واکسن برای آن‌ها نقش حیاتی در پیشگیری از عوارض شدید ایفا می‌کند. در ادامه وضعیت کودکان و زنان باردار به‌عنوان دو گروه مهم بررسی می‌شود.
واکسن آنفولانزا برای کودکان
کودکان از شش ماهگی به بعد امکان دریافت واکسن دارند. در صورتی که کودک زیر ۹ سال برای نخستین بار واکسینه شود، پزشک معمولاً دو دوز با فاصله یک ماه تجویز می‌کند تا ایمنی کافی ایجاد شود. تزریق واکسن در این گروه سنی خطر بستری شدن ناشی از عفونت‌های تنفسی را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.
واکسن آنفولانزا در بارداری
دوران بارداری یکی از حساس‌ترین دوره‌های زندگی زنان است و ابتلا به آنفولانزا در این زمان می‌تواند منجر به عوارضی مانند زایمان زودرس یا مشکلات تنفسی در مادر شود. مطالعات نشان داده‌اند تزریق واکسن در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری ایمن است و علاوه بر حفاظت از مادر، ایمنی نسبی برای نوزاد نیز فراهم می‌کند.
نحوه تزریق واکسن آنفولانزا
تزریق واکسن آنفولانزا به‌صورت عضلانی انجام می‌شود و محل انتخاب‌شده بسته به سن و شرایط فرد متفاوت است. در ادامه جزئیات مربوط به جای تزریق، تعداد دوز و نکات عملی هر کدام را به‌طور دقیق شرح می‌دهیم.
واکسن آنفولانزا کجا تزریق می‌شود؟
تزریق واکسن آنفولانزا به صورت عضلانی انجام می‌گیرد. در بزرگسالان محل مناسب عضله دلتوئید در بازو است که دسترسی آسان و ایمنی بالایی دارد. در کودکان کوچک‌تر تزریق معمولاً در عضله ران انجام می‌شود تا جذب بهتر صورت بگیرد.
جای تزریق واکسن آنفولانزا
معمول‌ترین نقطه برای تزریق، بخش فوقانی بازو در عضله دلتوئید است. انتخاب این ناحیه به دلیل ضخامت عضله و دوری از اعصاب اصلی انجام می‌شود. درد یا قرمزی خفیف در محل تزریق تا دو روز طبیعی است.
واکسن آنفولانزا چند دوز است؟
برای بزرگسالان و کودکان بالای ۹ سال یک دوز کافی است. کودکان شش ماهه تا هشت ساله که نخستین بار واکسن دریافت می‌کنند به دو دوز نیاز دارند. دوز تقویتی در سال‌های بعد معمولاً ضرورت ندارد، زیرا واکسن به صورت سالانه تجویز می‌شود.
عوارض واکسن آنفولانزا
حالا بعد از بررسی موارد عنوان شده لازم می‌دانیم که دربارۀ عوارض این واکسن نیز بگوییم. برخی از عوارض واکسن آنفولانزا عبارت‌اند از:
- درد در محل تزریق: دردی موضعی که معمولاً طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت کاهش می‌یابد و ناشی از واکنش بافت عضله به ورود سوزن و آنتی‌ژن است.
- قرمزی یا تورم خفیف پوست: التهاب محدود در اطراف محل تزریق که نشان‌دهنده فعالیت سیستم ایمنی موضعی است.
- تب خفیف: افزایش دمای بدن تا حدود ۳۸ درجه که نتیجه تحریک ایمنی عمومی میباشد.
- خستگی یا ضعف عمومی: احساس کاهش انرژی در یک تا دو روز نخست به دلیل درگیر شدن بدن با پاسخ ایمنی.
- درد عضلانی یا بدن‌درد: مشابه علائم آنفولانزای خفیف که نشانه تولید آنتی‌بادی‌ها در بدن است.
- سردرد ملایم: ناشی از واکنش‌های التهابی سیستمیک که معمولاً کوتاهمدت و گذرا است.
عوارض واکسن آنفولانزا تا چند روز ادامه دارد؟
بیشتر واکنش‌های موضعی مانند درد بازو یا قرمزی ظرف ۴۸ ساعت فروکش می‌کنند. خستگی یا تب خفیف نیز حداکثر تا سه روز برطرف می‌شوند. اگر علائم بیش از یک هفته ماندگار شد یا شدت پیدا کرد، مراجعه به پزشک توصیه می‌شود.
آیا زدن واکسن آنفولانزا ضرر دارد؟
از نظر علمی، واکسن آنفولانزا ایمن شناخته می‌شود و ضرری برای بدن ندارد. تنها در موارد نادر واکنش‌های آلرژیک شدید مانند تنگی نفس یا تورم شدید دیده شده که باید فوراً تحت نظر پزشکی قرار گیرد. در مقایسه با خطرات بالقوه آنفولانزا، از جمله بستری یا ذات‌الریه، واکسن بسیار مطمئن‌تر است. در حقیقت، عدم تزریق برای افراد پرخطر ریسک بیشتری نسبت به تزریق دارد.
واکسن آنفولانزا در زمان سرماخوردگی و تب
در زمان ابتلا به سرماخوردگی خفیف بدون تب، تزریق واکسن مشکل‌ساز نیست. اما اگر فرد تب بالای ۳۸ درجه یا بیماری حاد تنفسی داشته باشد، بهتر است واکسن به تعویق بیفتد. علت این توصیه آن است که بدن همزمان توانایی مقابله با بیماری و ایجاد پاسخ ایمنی مناسب به واکسن را نخواهد داشت.
اثرگذاری واکسن آنفولانزا
واکسن آنفولانزا با تحریک سیستم ایمنی بدن، شدت و پیامدهای بیماری را کاهش می‌دهد و نقش مهمی در پیشگیری از بستری و عوارض خطرناک دارد. در ادامه به‌طور تخصصی درباره مدت زمان ماندگاری اثر، تفاوت میزان ایمنی در سنین مختلف و سایر عوامل مؤثر توضیح می‌دهیم.
واکسن آنفولانزا تا چند ماه اثر دارد؟
ایمنی ایجاد شده پس از تزریق واکسن معمولاً بین شش تا هشت ماه پایدار می‌ماند. به همین دلیل تزریق سالانه لازم است تا پوشش حفاظتی در فصل‌های مختلف حفظ شود. اثر واکسن از ماه آبان به تدریج آغاز می‌شود و تا پایان زمستان و حتی اوایل بهار فرد را محافظت می‌کند.
سن مناسب واکسن آنفولانزا
تزریق از شش‌ماهگی به بعد مجاز است. کودکان خردسال به دلیل حساسیت بیشتر دستگاه تنفسی و ضعف ایمنی از گروه‌های اصلی هدف هستند. در سالمندان بالای ۶۵ سال نیز تزریق اهمیت ویژه‌ای دارد زیرا کاهش طبیعی توان دفاعی بدن، آن‌ها را در برابر ویروس بسیار آسیب‌پذیر می‌کند.
مدت زمان نگهداری واکسن آنفولانزا در یخچال
واکسن آنفولانزا باید در دمای بین ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد نگهداری شود. قرار گرفتن در دمای اتاق برای بیش از چند ساعت باعث افت کیفیت می‌شود. به همین دلیل حمل‌ونقل واکسن نیازمند زنجیره سرد است و تهیه آن از مراکز معتبر اهمیت فراوان دارد.
بعد از زدن واکسن آنفولانزا چه باید کرد؟
پس از تزریق، بهتر است بازو در چند ساعت اول تحت فشار یا فعالیت سنگین قرار نگیرد. نوشیدن آب کافی و استراحت نسبی باعث کاهش عوارض خفیف می‌شود. اگر فرد دچار تب پایین‌درجه شد، مصرف مسکن ساده مانند استامینوفن کفایت می‌کند. استفاده از کمپرس سرد در محل تزریق نیز به کاهش درد کمک می‌کند.
عوارض و اقدامات لازم در صورت بروز حساسیت شدید
در موارد نادر که علائمی مانند تنگی نفس، کهیر گسترده یا ورم صورت بروز کند، باید فوراً به اورژانس مراجعه شود. این واکنش‌ها بسیار کم‌رخداد هستند اما آمادگی برای مقابله با آن‌ها ضروری است. توصیه می‌شود افراد پس از تزریق حدود نیم ساعت در محل بمانند تا در صورت بروز واکنش شدید سریعاً درمان شوند.
خرید واکسن آنفولانزا در تهران
در تهران واکسن از داروخانه‌های معتبر یا مراکز درمانی قابل تهیه است. اما بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند به دلیل ازدحام و خطر انتقال بیماری، خرید و تزریق را در منزل انجام دهند. خدمات پزشکی در منزل تدسا طب این امکان را فراهم است که خرید بهترین واکسن همراه با خدمات تزریق در منزل تهران ارائه شود و از مشکلات رفت‌وآمد جلوگیری گردد.
برای تزریق واکسن آنفولانزا به کجا مراجعه کنیم؟
گزینه‌های مختلفی برای تزریق وجود دارد: درمانگاه‌ها، مراکز بهداشت و خدمات پزشکی در منزل. انتخاب هرکدام بستگی به شرایط فرد دارد. سالمندان یا بیماران ناتوان معمولاً از خدمات تزریق در منزل سود بیشتری می‌برند، زیرا علاوه بر راحتی، خطر تماس با بیماران دیگر نیز کاهش پیدا می‌کند. این افراد می‌توانند از خدمات تدسا طب استفاده کنند.
چناچه به تزریق واکسن آنفولانزا در منزل تهران نیاز دارید کافسیت با تدساطب تماس گرفته و درخواست خود را ثبت نمایید. در کمتر از ۴۵ دقیقه پزشک یا پرستار مجرب همراه با واکسن به محل مورد نظر شما اعزام می‌شود.
نتیجه‌گیری
واکسن آنفولانزا ابزاری مؤثر برای کاهش شدت بیماری، جلوگیری از بستری شدن و محافظت از گروه‌های آسیب‌پذیر است. زمان مناسب تزریق در نیمه دوم شهریور تا پایان مهر باعث می‌شود بدن پیش از شروع فصل شیوع ایمنی کافی پیدا کند.
هر فردی می‌تواند با توجه به شرایط خود و توصیه پزشک تصمیم بگیرد، اما برای سالمندان، کودکان، زنان باردار و بیماران مزمن تزریق سالانه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر به شمار می‌رود.
خدماتی مانند تدسا طب با ارائه واکسن و تزریق در منزل راهی مطمئن و ساده در اختیار خانواده‌ها قرار می‌دهند تا بدون نگرانی از رفت‌وآمد، در برابر آنفولانزا محافظت شوند.
